Dramatopisarz, poeta, malarz i reformator teatru. W latach 1884 – 1885 i 1887 – 1895 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (był m.in. uczniem i współpracownikiem Jana Matejki) oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1890 – 1894 studiował za granicą, głównie w Paryżu, gdzie oddziaływała na niego sztuka Paula Gauguina, nabistów oraz drzeworyt japoński. W latach 1898 – 1898 był kierownikiem graficznym krakowskiego “Życia”; 1898 – 1905 działał m.in. jako inscenizator w krakowskim teatrze (w 1905 r. zabiegał o dyrekcję). W 1906 r. został docentem w Szkole Sztuk Pięknych. Od 1897 r. był członkiem towarzystwa Sztuka.
Ulubioną techniką Stanisława Wyspiańskiego był pastel (wizerunki dzieci, portrety, macierzyństwo). Zajmował się też grafiką (m.in. ilustracje do Iliady, winiety i układy graficzne tygodnika krakowskiego “Życie” oraz do publikowanych własnych dramatów). Ważne miejsce w jego działalności, rozpoczętej współpracą z Janem Matejką i Józefem Mehofferem przy polichromii Kościoła Mariackiego, zajmowały projekty witraży i polichromii wnętrz: np. w krakowskim kościele Franciszkanów 1897 – 1905, w katedrze lwowskiej 1892 – 1894 i Katedrze Wawelskiej 1900 – 1902 (nie zrealizowane). W twórczości plastycznej Wyspiańskiego przeważał portret, w dziedzinie którego reprezentował ekspresjonizm (np. portrety Kazimierza Lewandowskiego i Lucjana Rydla 1898) i pejzaż (m.in. cykl widoków na Kopiec Kościuszki 1904 – 1905). Wyspiański opracowywał scenografie do własnych dramatów, projekty dekoracji wnętrz (np. Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie), mebli i tkanin, oraz projekty architektoniczne. Był jednym z twórców programu i praktyki tzw. sztuki stosowanej w Polsce, reformatorem grafiki książkowej. W jego stylu widoczny jest zarowno trwały wpływ Matejki, jak i żywe związki z secesją (dekoracyjność, charakterystyczna giętka i kapryśna linia, stylizacje roślinne) i impresjonizm.
(Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1976)
