26 stycznia w naszej szkole odbył się już trzeci w tym roku szkolnym wykład mistrzowski. Tym razem zaproszeni goście i uczniowie wysłuchali barwnej gawędy profesora Franciszka Ziejki, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wykładał także na uniwersytetach we Francji oraz Portugalii. Szczególnie bliska jego sercu jest tematyka chłopska, bowiem pochodzi – co często podkreśla z dumą – z Radłowa, małopolskiej wsi. Wykład „Złota legenda chłopów polskich” dotyczył dziedzictwa wsi chłopskiej w kulturze polskiej XIX i XX wieku.
Opowiedziana w ciekawy sposób historia chłopów pomogła nam bliżej poznać już zanikający stan. Początkowo postrzegani jako „nieludzie”, istoty prymitywne chłopi okazali się być uzdolnieni i w dużym stopniu przyczynili się do rozwoju polskiej kultury. Mimo przeszkód w postaci barier stanowych potrafili znaleźć drogi, które pomogły im poszerzyć swoje umiejętności – chłopi umieli tylko czytać i pisać, przypisani do swojej wsi nie mogli jej opuszczać. W szczególności urzekła mnie opowiedziana historia o Antonim Bryku, któremu zakazano dalszego kształcenia. Ten jednak spragniony wiedzy uciekł do Wiednia, gdzie rozpoczął studiowanie medycyny. Udało mu się te studia ukończyć, jednak pewnego dnia przechadzając się wiedeńskimi ulicami, natrafił na pana wsi. Pan złożył na Antoniego skargę. Stwierdzono, że mimo jego tytułu naukowego musi odrabiać pańszczyznę tak samo jak jego ojciec. Zaproponowano mu także wcielenie do wojska austriackiego. Bryk wolał jednak wojsko niż powrót na wieś. Kiedy bariery stanowe złagodniały, został profesorem i wykładał w Krakowie, lecz w formie protestu tylko po niemiecku. Po spolonizowaniu uniwersytetów musiał już wykładać w języku polskim. Ta historia w szczególny sposób pokazuje, z jakimi trudnościami musieli zmagać się przedstawiciele warstwy chłopskiej. Profesor, odwołując się do konkretnych biografii, przedstawił osiągnięcia mieszkańców wsi. Chłopi tworzyli zarówno niższą, jak i wyższą warstwę kultury, wydając tomy poezji, prozy, malując obrazy. Dzięki takim artystom możemy podziwiać piękne krajobrazy i sceny typowe dla polskich wsi. Profesor szczególną uwagę zwrócił na zjawisko awansu społecznego: chłopscy synowie ( np. Jan Kasprowicz, Władysław Orkan, Wincenty Witos) zostawali dzięki pracowitości i hartowi ducha rektorami uniwersytetów, słynnymi pisarzami czy politykami. Do tego grona zaliczył także syna organisty – Władysława Stanisława Reymonta, który właśnie za powieść Chłopi otrzymał Literacką Nagrodę Nobla w 1924 roku.
Wykład był bardzo ciekawy. Profesor wprowadzał wiele zabawnych anegdot, co pomogło nam zrozumieć bogactwo tkwiące w kulturze chłopskiej i przyswoić wiele istotnych informacji. Podczas prelekcji nie zabrakło opowieści o związkach Kęt z Krakowem (np. figurkę św. Jana Kantego dla Kościoła św. Anny w Krakowie wykonał ojciec Stanisława Wyspiańskiego – Franciszek).
Pozostaje nam życzyć Profesorowi, by spełnił swoje marzenie na 80. urodziny i wydał monografię poświęconą legendzie chłopów polskich, której fragmenty przedstawiał nam podczas wykładu.
Wiktoria Koniuszewska, Ih
